)اسلام در آندلس

هر روز که میگذره طرفدارن دین اسلام در اروپا بیشتر میشه . انگلستان ،فرانسه  .... قسمت اول این مطلب راجه به چگونگی ظهور اسلام  در اروپا به همین دلیل ابتدا به سراغ اندلس و جنگهای صلیبی میرویم.

موقعیت جغرافیایی اندلس

پادشاهی اسپانیا در اروپای جنوب غربی بین اقیانوس اطلس و مدیترانه، فرانسه و پرتغال واقع شده و قسمت اعظم شبه جزیره ایبری را به خود اختصاص داده است که  مساحت آن با جزایر قناری و بالئار بیش از506787 کیلومتر مربع است. اسپانیا بواسطه کوه های پیرنه از فرانسه و بواسطه جبل الطارق از آفریقا جدا شده است. در شمال غربی و جنوب شرقی آن اقیانوس اطلس قرار گرفته و در مغرب با کشور پرتغال همسایه است.

این کشور که ابتدا سرزمین ایبرها، باسکها و سلتها بود در سال 711 مورد حمله مسلمانان قرار گرفت و در قرون اولیه اسلامی مرکز یکی از تمدنهای اسلامی و در قرون 16 و 17 به قویترین کشور استعماری جهان بدل شد.

ورود اسلام به اسپانیا

مسلمانان طی دهه هاى نخست هجرى به شمال آفریقا رسیدند. آنها در شمال آفریقا و حوالى کوه هاى اطلس با مردمى صحرانشین رو به رو شدند که به بربرها معروف بوده و روحیه ای  سلحشور داشتند و زندگى خود را به سختى مى گذراندند. این افراد طی قرن ها نقش مهمى در تاریخ اسلام در آفریقا و اروپا ایفا کردند. اسلام آوردن بربرها به سختى صورت گرفت، اما هنگامى که آنها اسلام آوردند خود به یکى از عوامل گسترش و پیشرفت این دین تبدیل شدند. در سال 89 هجرى موسى بن نصیر از طرف ولید بن عبدالملک خلیفه اموى به حکمرانى کل آفریقا منصوب شد. موسى بن نصیر مردى کریم، شجاع و پرهیزکار بود. او پس از جنگهاى سخت بربرهاى شمال آفریقا را مطیع خود ساخت و با استفاده از آنها یک سپاه نیرومند تشکیل داد.

در سال 711 میلادی یک دسته از مسلمانان به رهبری طارق ابن زیاد و به دستور فرمانده کل آفریقا بخش اعظم اسپانیا را فتح کرده و قلمرو جدید خود را در اسپانیا اندلس نامیدند و شهر قرطبه را به عنوان پایتخت انتخاب کردند. این سپاه بیش از 20 هزار جنگجو داشت که از تنگه شمال مغرب گذشته و وارد اسپانیا شدند، این نقطه همان تنگه ای بوده که بعدها برای همیشه به نام فرمانده سپاه "جبل الطارق" نام گرفت.

 45 سال پس از آن یعنی در سال 746 فردی از خاندان بنی امیه بنام عبدالرحمن با کمک هوادارن خود در اندلس به حکومت رسید و حکومت مستقل امویان را تأسیس کرد. در زمان عبدالرحمان فرآیند تبدیل شهر قرطبه  به یکی از فوق العاده ترین شهرهای قرون وسطی شکل گرفت. عبدالرحمان در محل یک معبد رومی مسجد، مدرسه و بیمارستان بنا کرد که تا امروز هم به عنوان یکی از بناهای تاریخی از زمان اوج شکوفایی تمدن اسلامی در اسپانیا باقی مانده است حتی ستونها و طاقهای راه راهی که بعدها به نحو ناشایستی برای تغییر آن به یک کلیسای جامع صورت گرفت نیز امروز مشاهده می شود.

عبدالرحمان سوم نیز طی سالهای 912 تا 961 حکومت کرد و پس از آن درگیریهای داخلی بر سر جانشینی موجبات تضعیف حکام وقت را فراهم کرد به طوری که در سال 1031 شورای وزیران در قرطبه تشکیل شد و پایان خلافت امویان اندلس و تأسیس شورای دولتی را اعلام کرد این شورا فقط بر قرطبه حکومت می کرد و  مناطق دیگر بدست حکام محلی اداره می شد.

بر اثر متلاشی شدن حکومت مرکزی فشار دول مسیحی بر مسلمانان افزایش یافت بطوری که که حکمران اشپیلیه یعنی المعتمد و فقهای مالکی حکومتش ، از حکومت مرابطون در آفریقای شمالی تقاضای کمک کردند و مرابطون بعد از انجام مأموریتشان حکومت اندلس را در اختیار گرفتند.

حکومت مرابطون در اندلس در سال 1145  پایان یافت و تا سال 1170 که اندلس تحت قدرت موحدون قرار گرفت ، هرج ومرج حکمفرما بود. اما موحدون نیز همانند مرابطون مدت زیادی دوام نیاوردند و به سرعت سقوط کردند. در این میان  حملات دول مسیحی شمال اسپانیا افزایش یافت و قرطبه بدست مسیحیان افتاد. در این ایام فردی بنام محمد بن یوسف ابن نصر حکومت نصریه را در غرناطه تأسیس کرد که پس از دو قرن و نیم حکمرانی در سال 1491 منقرض شد.

جلوه ای از شکوه و تمدن اسلامی در اسپانیا

 از آنجا که حاکمان مسلمان نسبت به پیروان سایر ادیان رفتاری آکنده از مدارا و تساهل را در پیش گرفته بودند، استقبال ساکنین اسپانیا از دین جدید بسرعت افزایش یافت به علت مزایای اجتماعی، مسلمان بودن و تحسین فرهنگ اسلامی به عنوان تمدن مترقی تر به جایگاه بر جسته ای دست یافت. 

اسپانیای اسلامی ترکیب چند فرهنگی از پیروان ادیان الهی داشت و مسلمانان و مسیحیان و یهودیان در اکثر مواقع همزیستی مسالمت آمیزی را با یکدیگر تجربه کرده  تا حدی که از حضور یکدیگر سود می بردند. این امر درجه تمدنی را برای اروپا به ارمغان آورد که با نقطه اوج امپراطوری روم و رنسانس ایتالیا همخوانی داشت.

اوج شکوفایی تمدن اسلامی در اندلس در شهرسازی و شکوفایی اقتصاد این منطقه بود که از احیای تجارت سرچشمه می گرفت.

قرطبه از نظر وسعت، ثروت و اعتبار رشد کرد و به همان میزان به صنایع دستی ماهرانه و علما و دانشمندان خود شهرت داشت. این شهر تحت فرمانروایی عبد الرحمان سوم در قرن دهم تقریباً نیم میلیون نفر جمعیت داشت. عبدالرحمان سوم اولین امیر قرطبه بود که لقب خلیفه را برای خود برگزید.

در طول سه قرن فرمانروایی امویه در اسپانیا، مسلمانان تقریبا تمام این شبه جزیره را تحت کنترل خود در آوردند و این امر تا سال 1031 زمان سقوط خلیفه گری امویه به طول انجامید.

تحسین و اقتباس فر هنگ اسلامی بعنوان تمدن برتر توسط مسیحیان اندلس و تأثیرپذیری متقابل مسلمانان از فرهنگ لاتینی اهالی اندلس از ویژگی های دوران حضور اسلام در اندلس است.

هنگامی که سراسر اروپا در جهل و بی خبری کامل بود اندلس به تنهایی پرچمدار دانش و تمدن در غرب محسوب می شد و تمدنی که مسلمانان در این منطقه ساختند خاستگاه بیداری و تحول علمی بود که به مثابه تمدن شرق از غنای چشمگیری برخودار بوده و حاصل این تمدن اسلامی را می توان ظهور اندیشمندان، علما، فلاسفه و آثار معماری و رشد اقتصادی در جنوب اروپا مشاهده کرد.